واژه سازی و عبارت پردازی شاعران معاصر :
واژه سازی، ترکیب پردازی و
کاربرد آنها که سبب غنامندی زبان میگردد، از روزگار پیشین در زبان دری معمول بوده
و تا حال ادامه دارد.
ترکیب سازی عبارت از بافت
و آمیزش واژه ها به گونه یی است که اجزای ترکیب غیر از معنای اصلی مفهوم نو و جدید
را به خواننده و شنونده ارایه دارد.
ادبا و شعرا با توجه به
این اصل از امتزاج کلمات، ترکیبهای دلپسندی ساخته اند و در آفرنیشهای شان گنجانیده
و به مزایای سخن خویش افزوده اند، شاعران عارف معاصر نیز به ابداع کلمات ترکیبی
دست یازیده اند. به قول استاد شریف الله شریف: «نویسنده گان شعرا و ادبا، واژه ها
را از نگاه روان شناختی و موسیقیت بهتر میشناسند، میتوانند در استعمال واژه و
ترکیب واژه ها از قوالب و ضوابط خاصی استفاده نمایند... شاعر و نویسنده با ایماژ و
تخیل خویش واژه ها را پرورش داده و ترکیبات به میان می آورد که از غیر ذیروح ، ذيروح
و از بیجان جاندار میسازد.«([1]) در این بخش شماری از ترکیب
های تازة عرفای شاعرمورد بحث انتخاب
گردیده است که نمونۀ از ویژه گیهای زبان
شان در این مورد میتواند باشد.
ترکیب های سعادتگاه، خجالت
گاه، مهرگاه، و جمع گاه را که در ابیات فیض محمد فنایی بازتاب یافته به نظاره میگیریم:
از دیر و کعبه و بتخانه کی مطلب به دست آرم سعادتگاه بختم گوشۀ ویرانه میبینم([2])
*
* *
خجالتگاه اعمالت فنایی دل سیه کرده چه سود از شعر رنگینت که از کلکت گهر ریزد([3])
* * *
خلوت مهر گاه دل تخت صنم صنم شاه غرور بی نیاز موجۀ ناز ذوالکرم ([4])
* * *
جمال شاهد مقصود درون خانه میبینم به خلوتگاه راز ش عقل را بیگانه میبنم ([5])
*
* *
ترکیب های: ظلمت کده،
غبارستان و پرفشان که در ابیات زیر منعکس گردیده است:
غبارستان عصیانم جهان دل
سیه کرده درین ظلمت کده الطاف او نور
نظر ریزد([6])
ازچــه رو آواره ام در
ابتلای کــیستم سو به سویم پرفشان موج
فضای کیــستم([7])
واژه های: ترکیبی میکشان،
میگون، نغمه گر، صبحدم ، چپ انداز و بزکشی را در
ابیات ذیل به تماشا
مینشینیم:
میکشان را نبود خانه، به
جز دیر مغان ره ندارد به خرابات گناه
ناکرده ([8])
* * *
سخن زان لعل میگو نست و
زان چشم مخمور است به نغمۀ نغمه گر مستانه
شد مستانه تر بادا([9])
* * *
راهر و هر صبحدم بردار
آندم سر ز خواب یک قلم بی بهره باشد
دیدۀ اختر ز خواب([10])
* * *
در چپ اندازی به مانندم به
ترکستان نبود مینمودم بزکشی در کف
شلاقی داشتم([11])
همچنان عبارات: شعر آبی،
عطر بارانی، دشت احساس، گلشن اندیشه، دریاي هستی، چشم موجدار و اشک شب فروز را که
در ابیات حیدری وجودی بازتاب یافته به نظاره میگیریم:
دیده ام در شعر آبی نگاهی موجها در دل دریاي هستی اوج توفانی هنوز([12])
*
* *
دشت احساسم پر از گلهای بو یا کرده ای گلشن اندیشه ام را عطر بارانی هنوز([13])
* * *
ای چشم موج دار تو اوج ترانه ها جاریست درنگاه تو شعر زمانه ها([14])
* * *
ای داغ سینه سو زمن ای آفـــــتاب من ای اشک شب فروز من ای ماهتاب من
عبارات: سوزن فراق، سوزن
ارمان، کف امید و سنگ حادثه که در سروده های غلام محمد شورش بازتاب یافته است:
با سوزن فراق به نختاب درد و غم بخیه زنم زغم به زخم دل نا توان هنوز([15])
* * *
زخم بود از ناوک مژگان تو بر دل با سوزن آرمان بنگرد و ختنم را ([16])
* * *
تا که دامن از کف امید ما بیرون کشید آتش دیگر به جانم ریخت از سوز دگر ([17])
* * *
با سنگ حادثه مشکن شیشۀ دلم گردون به مابگیر طریق مدار را ([18])
همین گونه عبارات: روی
کتان، چاک دل، چمن پیکر و جوش سحر که زینت افزای ابیات چند مولانا محمد امین قربت
شده است:
چند در روی کتان مهتاب می
بايد شدن صبحدم دریا د گل بیخواب می باید
شدن ([19])
* * *
فیض عالمی دارد چاک دل ز
نور صبح بی نیاز از خورشید روزنی که من
دارم([20])
* * *
ز بس برده زجا مهر چمن
پیکر شعورم راجنونی دارم و بواز گل
تصویر میخواهم([21])
* * *
گاه در جوش سحر بیتاب می باید شدن شبنم ما را به حیرت آب می باید شدن ([22])
No comments:
Post a Comment