محمد آصف پیام فرملی : شاعر و عرفانگرای معاصر محمد آصف متخلص به پیام فرملی فرزند میرزا سمندرخان از احفاد ونبیره دلاور خان فرملی([1])است که در سال 1320 خورشیدی در قریه فرملی های سفلای گلباغ چهاردهی کابل در خانواده منور و تحصیلکرده چشم به دنیا گشود.

محمد آصف پیام فرملی :

شاعر و عرفانگرای معاصر محمد آصف متخلص به پیام فرملی فرزند میرزا سمندرخان از احفاد ونبیره دلاور خان فرملی([1])است که در سال 1320 خورشیدی در قریه فرملی های سفلای گلباغ چهاردهی کابل در خانواده منور و تحصیلکرده چشم به دنیا گشود.

پیام فرملی از طفولیت تا اکنون در کلبۀ محقر موروثی پدرش در نوآباد دهمزنگ واقع دامنۀ کوه آسمایی کابل زنده گی مینماید. تعلیمات مروج و ابتدایی را در نزد پدر و مسجد محل فراگرفت، و در هفت ساله گی راهی مکتب شد. پس از اتمام دورۀ ثانوی در پوهنتون حربی به تحصیلاتش ادامه داد. در سال 1343 خورشیدی به سویه لیسانس از پوهنتون مذکور فارغ و به رتبه دوم بریدمنی در مربوطات وزارت دفاع ملی تقرر حاصل نمود.([2]) و تارتبه تورنی به وظایف نظامی ادامه داد . وی در سال 1347 خورشیدی با تعدیل رتبه  از نظامی در بخش ملکی خودرا تبدیل و در ریا ست تهیه مسکن به حیث کار مند شامل وظیفه گردید .

پیام فرملی در  1349 خورشیدی ازدواج نمود و ثمره از دواجش 4 پسر و یک دختر میباشد . موصوف پس از کودتای 26/4/1352 خورشیدی که توسط سردار محمد داوودخان صورت گرفت و نظام شاهی به جهموری تبدیل شد، حاکم ولسوالی سید کرم ولایت پکتیا تعیین گردید .

وی در سال 1355 خورشیدی بحیث رییس مالیات ترقی ولایت هرات تقرر حاصل نمود که پس از کودتای هفت ثور به صفت گزارشگر مجله سباوون وبعد به حیث خبر نگار آژانس اطلاعاتی باختر اجرای وظیفه منیمود . ([3])

پیام فرملی در سال 1367 خورشیدی در قطعه شعری شهامت و آزاده گی مجاهدین پنجشیر را ستوده بود که از طریق رادیو  بی- بی- سی (b.b.c) منتشر گردید و باعث شد که وطن را ترک و راه دیار هجرت را به صوب پشاور پاکستان درپیش گیرد . اگر چه موصوف به هیچ یک از احزاب سیاسی و تنظیم های جهادی وابسته نیست، ولی به مثابۀ یک افغان وطندوست بنابر چشم دید خویش واقعیت های عینی جامعه را باز تاب  داده بود. متأسفانه که به استناد همین شعر به اتهام وابسته گی به حزب  جمعیت اسلامی مدت یکسال در سلولهای تاریک وزیر زمینی حزب اسلامی گلبدین حکمتیار واقع در کمپ شمشتوی پشاور محبوس گردید که مطلع و انجام آن پارچه شعر چنین است:

گلهاو سبزه های بهاران پنجشیر                   زیباو دلکش است چو خوبان پنجشیر

خر متروقشنگ زبــــاغ ارم بود                   خنج وسفید چهره و پریـــــان پنجشیر

 بیت آخر آن:

باشد سپاه روس به هنگام کارزار       چون روبهی مقابل شیران پنجشیر

                                    روسان تباه گشته بسی اندرین دیــار

                                   صد آفرین به غیرت و ایمان پنجشیر([4])

پیام فرملی بعد از رهایی زندان با فقر و تنگدستی  در خانۀ نمناک و مرطوب همراه با خانواده اش در کمپ مهاجرین خراسان زنده گی را به سر میبرد. این ناسازگاری روزگار باعث شد که یک پسرش از پای فلج و همسرش به مرض نا علاج روماتیزم گرفتار شود که آن مصایب را در یک قطعه شعر چنین بازتاب داده است:

فلک را این چه رسمی در جـــهان است      گهی در خشم و گــــاهی مهربان است

غـــمی در قلــب ریـشم مــیزند نیش       ز رخـــسارم پرشیـــــانی عیــــان است

چنان بادرد و غــــم دل خو گـــرفته      که گاهی بی سبب او خون چکان است

نـــدیــدم در حیـــاتم روی شـــادی      اگـــر پیــدا شـود در غـــم نهــان است

با آن همه مشکلات، شاعر رسالت و مسؤولیتش را در برابر مردم فراموش نکرد و در سنگر فرهنگی با سلاح قلم به مبارزه اش برای آزادی وطن ادامه داد. مقالات و اشعار حماسی وی زینت بخش صفحات جراید و مجلات دیار هجرت تنظیم های جهادی مقیم در پشاور بود.

موصوف حین پیروزی مجاهدین سال1371 خورشیدی به وطن برگشت و مدت کوتاهی به حیث آمر سیاسی فرقه چهارم جهادی اجرای وظیفه نمود. اما با آغاز جنگ های داخلی و نتظیمی در کابل از وظیفه محوله کنار رفت و گوشۀ خانه را ترجیح داد. وی در سروده هایش انزجار و نفرت خود را از جنگ های تنظیمی ابراز داشته که طور نمونه ابیات زیر گواهی بر این مدعا میتواند باشد:

ز راه قوم پرستی و فرق سمت و زبان       ستم به مردم محتاج و بینوا مکنید([5])

                                                *     *     *

ای مردم دلیرو مسلمان آریــا         آخر حذر کــنید از این جنگ ناروا

بین برادران مسلمان و هموطن      افگنده این عداوت و کشتار را سیاه([6])

                                                 *   *  *

شهر کابل شده چو دشت و بیابان همه گی کـاخ ایوان و منازل شــده ویران همـــه گی

نیست آسوده کسی از خطر راکـت و بم    گشته زین حـــادثه آواره و نالان همــه گـی

دود خیز دگه و بیگاه ز هر گـــوشۀ شهر    سوخت آتش کتب و دفتر و دیوان همه گی([7])

پیام فرملی در سال 1375 ش به حیث استاد مضمون عربی در کورس عالی افسران تدریس میکرد و در سال 1376 مدیر مسؤول مجله امت بود. به سال 1377 خورشیدی به حیث عضو علمی مجموعه علمای ارشاد حج   و اوقاف و عضو ارشاد اسلامی و مدیر عمومی خبرنگاران ایفا وظیفه نموده است . موصوف بنا بر عدم توافق و اعمال افراط گرانۀ حکومت وقت، وظیفه دولت را ترک کرد و خانه نشین شد. که در بیتی آن اعمال افراطی را چنین نکوهش نموده است:

در وطن صاحب قدرت شده آخند و ملا  مالک ملک و زر و دالر و کلــــدار به زور

کرده محروم ز تعلیم و سبق  قشر انـــاث   ساخت آزرده جهان را به همین کار به زور

راه تحقیق ندانند به جز کـــیبل و چوپ    تا کـــه گیرند زهر بی گـــنه اقرار به زور([8])

وی در سال 1381 خورشیدی بار دیگر در وزارت حج واوقاف به کار های فرهنگی پرداخت و همکاریش را با جراید کشور از سرگرفت و در نهاد های اجتماعی مصروف امور فرهنگی شد.

موصوف در کنار وظیفه رسمی تا سال 1386 خورشیدی مسؤولیت نشر جریدۀ «شورای چهاردهی» و جریدۀ «مهر مهین» را به عهد داشت.

لازم به یاد کرد این که محمد یونس عینی شاعر و نوسیندۀ کشور که آثار گرانبهای ادبی مانند: ارمغان، اکلیل گل، سرشک قلم، رنگارنگ، خواندنیها و افغانستان را از خود به یادگار گذاشته که محقق محمد سرور پاکفر طی مقالۀ در شمارپنجاه مجله خراسان اکادمی علوم او را معرفی نموده است برادر بزرگ محمد آصف پیام فرملی میباشد.([9])

پیام فرملی پس از سالها خدمت در دوایر مختلف دولتی در سال 1387 خورشیدی به رتبه مافوق تقاعد نمودو فعلاً خانه نشین میباشد.

آثار و عرفان پیام فرملی :

نویسندۀ چیره دست (پیام فرملی) بیش از ده ها مقاله علمی، تربیتی، سیاسی و دینی را نگاشته که از طریق جراید و مجلات به نشر رسیده است، به استناد از کتاب پرملیان، پیام فرملی مجموعۀ زیر عنوان لیلی نامه در قالب غزل داشته که بازتابگر احساسات ایام جوانی شاعر بوده و در ضمن شماری از وقایع تاریخی را به گونۀ منظوم در آن بیان نموده بود.([10]) که با تأسف در جریان مهاجرت های پیهم و جنگ های داخلی نسخۀ قلمی لیلی نامه مفقود و یا حریق گردیده است.

اثر دیگر پیام فرملی زیر نام نگاهی به زنده گی موقف علمی و نظریات (امام اعظم ابوحنیفه) که از طرف نشرات دعوت اسلامی افغانستان در مطبعه بهیر در سال 1382 خورشیدی چاپ گردیده است. اثر مذکور در برگیرندۀ زنده گانی، نبوغ  فقه امام، مناقب امام، شهادت امام، انتشار مذهب حنفی، موقف سیاسی و امور قضایی امام اعظم میباشد.([11])

کعبۀ دل: نام مجموعۀ اشعار پیام فرملی است که در سال 1385 خورشیدی زیور چاپ به تن کرده و در برگیرندۀ 120 پارچه شعر در 1200 بیت میباشد که مطالب سیاسی، عرفانی، تاریخی و اجتماعی در قالب غزل، مخمس، مثنوی سرو ده شده است.

محقق محمد سرور پاکفر راجع به کتاب کعبۀ دل این طور نظرش را ابراز نموده است: «کعبۀ دل علاوه از یک دیوان شعری یک تاریخ خوب و روشن از کشور عزیز ما افغانستان میتواند باشد که شاعر توانای معاصر ما برهه هایی از آن را رقم زده است.»([12]) در رابطه به عرفان و تصوف، پیام فرملی کدام مدرکی دال بر این که مؤید سلوک عرفانی  موصوف باشد  دردست نیست ، اما در آثارش گرایشهای دینی و عرفانی بیشتر به نظر می آید.

به گونۀ مثال ابیات زیر بازتابگر مطالب عرفانی یی میباشد که شاعر از آن در شعر بهره گرفته است.

زاهد خشک چه داند ز مقامات سلوک  چون که این مسأله باریکتر از رشتۀ موست

                                                          *    *   *                          (کعبۀ دل، ص 31)

ما گزیدیم و شدیم ساکن خمخانۀ عشق               رسم رندانۀ ما چنگ و می جام و سبوست

                                                        *    *   *                                 (ص 21)

درازل بود همین قسمت و تقدیر مرا     جا به میخانه و هم صحبت رندانم کرد

                                                        *    *   *                                   (ص10)

آن نشۀ مستی همه از جام ا لست است        بی ذوق و صفا راه در آن خانه ندارد

                                                          *    *   *                                      (ص6)

در محفل رندان که به جز نور و صفانیست    آنجا تو کلامی به جز افسانه نداری

                                                          *    *   *                                     (ص6)

خانقاه را ترک کرد آنکس که سست ایمان بود در خرابات مغانش جای رندان است هنوز

                                                                                                                     (ص48)

در ابیات بالا مقامات سلوک، زاهد خشک، غمخانۀ عشق، رندان، مستی، جام الست، ذوق، خانقاه، خرابات، مغان اصطلاحات عرفانیست که بیانگر مطالعه ژرف و علاقمندی شاعر به مسایل عرفانی میباشد که در اشعارش بازتاب یافته و شاعر را در صف عرفانگرا ها قرار داده است.

---

[1] - میرزا سمندر خان از جمله فارغ التحصیلان دوره های مکتب حربی کابل سرجماعۀ ستارۀ دولت و در رکاب امیر حبیب الله خان بود. وی نسبت مشاجرۀ  که با امیر کرد زندانی شد و در زمان سلطنت شاه امان الله از حبس رها و مورد تفقد شاه قرار گرفت.

موصوف در جنگ استقلال نخست با شاه محمود خان و بعد نظر به تقاضای سپه سالار محمد نادر خان به  قشون وی پیوست و در راستای استقلال به مثابه یک افسر وطندوست رشادت ها از خود نشان داده است.

و همچنان دلاور خان فرملی از مردان نامور عهد سلطنت احمد شاه درانی  میباشد که در سر آسیاب و گلباغ چهاردهی زنده گی میکرد. نامبرده نهر معروف خان کوت را از دریا کابل جدا کرد که باعث شادابی و سرسبزی دامنه تپه های گلباغ گردید و تا امروز مردم از آن استفاده میکنند. (کتاب پرملیان صفحه 78)

- پوهاند محمد محسن  فرملی، پرملمیان، نشرات ارباب رود پشاور: 1376 خورشیدی، ص 79.[2]

- محقق محمد سرور پاکفر، سیر کوتاهی بر مجموعۀ شعری کعبۀ دل، مجله کتابخانه عامه ، کابل: 1385 هـ . ش، ص 95.[3]

- محمد آصف پیام فرملی، کعبۀ دل نشریه مطبعه محرایی، کابل: 1385 خورشیدی، ص 49.[4]

-کعبه دل، ص 26.[5]

[6]- هدف از سیا- شبکه جاسوسیC I A . امریکا میباشد.

- کعبۀ دل، ص 61.[7]

- همانجا، ص 63.[8]

[9]- محقق محمد سرور پاکفر، فشرده زیستنامه و کارکرد های فرهنگی محمد یونس عینی، مجلۀ خراسان، شماره پنجاه، نشریه اکادمی علوم افغانستان، کابل: 1382، ص 88.

- پرملیان، ص 79.[10]

- محمد آصف پیام فرملی، امام اعظم ابو حنیفه رحمت الله علیه ، دعوت اسلامی افغانستان، مطبعه بهیر، کابل: 1382 خورشیدی، ص 8 پیشگفتار[11]

- مجله کتاب، شماره نهم، 1385 خورشیدی، ص 98.[12]