خُم، خَمار و خُمار : خم به معنای ظرف سفالی بزرگی که در آن آب، سرکه و یا شراب را میریزند([1])

خُم، خَمار و خُمار : خم به معنای ظرف سفالی بزرگی که در آن آب، سرکه و یا شراب را میریزند([1]) در نزد عرفا به مفهوم احدیت و مقام جمع افاده میکند  و در طریقه نقشبندیه، مرتبه سری و لطیفۀ روحی را گویند ([2]). این هم بیتی در همین زمینه:

صبغة الله است خم رنگ هو       نقشها همرنگ کرده اندر او ([3])

خمخانه دل عارف کامل را گویند([4]) و خمار که در ظاهر معنای باده فروش را افاده میکند کاربرد آن در نزد عرفا به مفهوم پیران و مرشدان راه سیر و سلوک است([5]) و خُمار بازگشت از مستی وحدت به کثرت و نمودار شدن پرده های کثرت به رخ زیبای وحدت و یا محبوب است.([6])

به منظور وضاحت بیشتر نمونه هایی از اصطلاحات مذکور ارایه میگردد که در اشعار عرفای مورد بحث بازتاب یافته است:

خم هســــتی مرا دریـــای مــواج شرابی       گــه هوای شــسته تر از شبنم صبح امیدی...

چشم اگر باشد دلیل دیگری در کار نبود         در جهان عشق و عرفان هر سوالی را جوابی([7])

                     * * *

فقر اگر گیرد، خَمار از نشأ مضمون رواست       شیخ میــدزد چـــپن از گــرمی اشـــعار مـــا

چون کدو این کلۀ دهقانیم بی مغز نیست         معنی افلاک بـــاشد درتۀ دستـــارما

                          * * *

جام فلک تهی شـــود گـــر بکشم پیاله را       کاسۀ دهر پر شود گر شکنم خُمار را

---

[1] - فرهنگ فارسی عمید، ص 564.

[2] -تصوف و ادبیات تصوف، ص 194.

[3] - ایضاً.

[4] - فرهنگ نور بخش، جلد اول، ص 158.

[5] - فرهنگ عرفانی هیله من، ص 121.

[6] - فرهنگ نوربخش، جلد اول، ص 169.

[7] - سالی در مدار نور، ص 88.