زهد و زاهد در اشعار معاصرین: زهد اعراض و روگشتاندن، دوري كردن از زيادت اموال دنيا است([1]) و در تصوف: «زهد آن است كه از وجود خود فارغ آيي و به ديده يي كه حق را نگرستي غير وي را ننگري... زهد اساس توكل است، سنگ امتحان نفس است:

زهد و زاهد در اشعار معاصرین:

زهد اعراض و روگشتاندن، دوري كردن از زيادت اموال دنيا است([1]) و در تصوف: «زهد آن است كه از وجود خود فارغ آيي و به ديده يي كه حق را نگرستي غير وي را ننگري... زهد اساس توكل است، سنگ امتحان نفس است: خلوتخانة عارفان است و عيش صادقان است.»([2])  در بيت زير از  زهد چنين تعريفي ارايه شده است:

زهد چيست آزاد دنيا بودن است        ديده بان راه عقبا بودن است([3])

زاهد كسيكه پارسا و پرهيزگار بوده و دنيا را براي آخرت ترك گويد و زهاد جمع آن است.([4]) زهد خشك آن است كه زهدش از براي احوال معنوي نباشد.

عرفا و متصوفين گاهي در اشعار خويش زاهدان را مورد ملامت قرار داده اند. شماري از متصوفين به اين باور اند كه زاهدان خداوند متعال را غرض به دست آوردن مزد و پاداش چون، بهشت و حور عبادت مينمايند، نه از براي آنكه او خالق و سزاوار عبادت است. به گونة مثال بيت زير را به نظاره ميگيريم :

زاهد از جنت و از حور و غلمانم مگو       كي به ايشان روكنم كز عشق او ديوانه ام ([5])

                                           * * *

زاهد برو كه نيست تراتاب عشق دوست    با اين بهانه گوشة تنها گرفته اي ([6])

                                     * * *

زاهد اگرچه لاف زپرهيز ميزند          بيند چو روي دختر رز خيز ميزند ([7])

مولانا خسته  فرق ميان زاهد و عاشق را اينطور بيان داشته است:

گفتم كه خيل زاهدان گفتا دعا گويان من    گفتم گروه عاشقان گفتا خريداران من ([8])

كار برد زهد در ابيات ديگر:

زاهد پاكيزه خوعيش جنانم مگو     عيش جنان آن تو منظر من عشق اوست([9])

بازتاب زهد و زاهد در بيتي از فنايي را مشاهده ميكنيم :

برو به زاهد پاكيزه گو سلام مرا       كه رخنه كرد به زهدم ز هر كنار قدح([10])

                                                       * * *

زين پس حديث زهد و ورع سر نميكنم بيرون ز كنج ميكده بستر نمي كنم([11])

---

- فرهنگ عميد، ص 695.[1]

- فرهنگ نوربخش، جلد 6، ص 119. [2]

- همانجا، ص 119.[3]

- فرهنگ عميد، ص 679.[4]

- رمز حقيقت، ص 44.[5]

- همانجا، ص 45.[6]

- ديوان عشقري، ص 81. [7]

- سروده هاي جاويدان، ص 17. [8]

- رمز اسرار، ص 81. [9]

- رمز حقيقت، ص15.[10]

- ديوان استاد بيتاب. ص [11]