دل، دلدار و دلبر : دل يا قلب، عضو درون بدن انسان است كه در جانب چپ سينه قرار دارد و مبدأ دوران خون در تمام بدن میباشد([1]). در اصطلاح تصوف محل اسرار و انوار حق است

دل، دلدار و دلبر : دل يا قلب، عضو درون بدن انسان است كه در جانب چپ سينه قرار دارد و مبدأ دوران خون در تمام بدن میباشد([1]). در اصطلاح تصوف محل اسرار و انوار حق است كه به سبب جذبة معنوي بر او پديدار ميگردد. به بيان ديگر: دل آيينة تيره است چون ز دوده شود ظلمت آن  به نور مبدل ميگردد.

دل: ذرات خانة راز ، درياي عشق، سراي خلوت و مظهر اعلاي حق است، دل فرمانرواي شهر تن و محل تجلي حق است([2])، دل محل ادراك حقايق و مخزن اسرار حق است و چشم دل ديدة جان است و تا سالك از هر دو جهان چشم برندارد به چشم دل ديده نميتواند.

دلدار كنايه از بسط، گشايش ، سرور و محبت دردل است و دلبر صفت قابض، اندوه و محنت در دل سالك را گويند، كه در اشعار عرفاي معاصر طور گسترده انعكاس يافته است :

دل رفت سوي يارمن ترسم گرفتارش كند   در كاكل از چاك جگر با شانه همكارش كند([3])

                                               * * *

كام دل يارب چه باشد اين دل ناكام را كز تقاضا مرگ داند يك نفس آرام را ([4])

                                              * * *

تا به كي دل ميبري تو بار اندوه و غمش    قامتت را دال كردي عاقبت كردي خمش([5])

                                              * * *

گفتني هايي كه دارم دل همي گويد بگو  نيست آنكس تا بگويم محرم اسرار كو([6])

                                             * * *

ايـــدل اسير خنجر بيــــداد كـــيستي         هر لحظه در تپيدن و دريــــاي كيستي ([7])

                          * * *

در بيخودي دل باختم اصل خودي را يافتم    بيرنگ شدم از رنگها، از نور او بيناستم([8])

                                                      ***

مــر از دوستـــان دارد جــدا دل     ندانم تا چـه دارد مدعــا دل

زليخا روي يوسف ديده ميگفت       محبت كاه باشد كهر با دل ([9])

   دلدار :

دلدار بود همدم و همخانه ام امــــروز        نـــازد به فلك كلبة ويرانه ام امـــروز

دلدار طلب دارد دل را كــــه طرب دارد             عـــشق رخ رب دارد جـــوياي لقــا باشد([10])

                                                                  * * *

براي ديــدن روي تــو اي دلــدار مــي آيم         گهي مخمور گهي خمار گهي سر شار مي آيم

                                                                   ***

اين اميد از بخت خود كي دارم اي دلدار من          در جهان يك لحظة خشنود و مسرورت شوم([11])

                                                                       * * *

جــز بوسه زدن بر در دلـــدار فـــتادن           وين آرزويم بر دل و كار دگرم نيست([12])

                                                                   ***

ز اندم كه وصف قامت دلدار كرده ام           در انجمن قيامت از اين كار كرده ام ([13])

بازتاب دلبر را در ابيات زير مشاهده ميكنيم:

اي دوستان اي دوستان من خويشتن گم كرده ام         تا دلبر يكدانه را در انجمن گم كرده ام([14])

                                             * * *

دلبر من به جفا هايت تحمل كرده ام      از دل هر دم شهيدم واي وايي بر نخاست([15])

                                                * * *

چو گشتم عاشق رويت الا اي دلبر جاني     به دو زلف سمن سايت من پيچيده مي جوشم([16])

---

- فرهنگ عميد، ص 606.[1]

-مصطلحات عرفاني به زبان عطار، ص 285. [2]

- ديوان بسمل، ص 21.[3]

- همانجا، ص 22.[4]

- ارمغام عشق، ص 159.[5]

- همانجا، ص 117.[6]

- تحفه درويش، ص 28.[7]

- همانجا، ص 59.[8]

- ديوان مخفي بدشخي، ص 113. [9]

- رياض العرفان، ص 285.[10]

- همانجا، ص 83.[11]

- ديوان عشقري، ص 161.[12]

- رمغان عشق، ص 117.[13]

- همانجا، ص 135.[14]

- تحفه درويش، ص 51.[15]

[16] - ديوان عشقري، ص 57.