Friday, February 3, 2012

خانقاه علأالدين عليا مربوط خليفه صاحب گل آقا جان: ميان قلعه هاي قريه جوگي علأالدين يک قلعه كاملاً با گچ سفيد گرديده و ذريعه بيرق ها مزين شده است كه توجه بيننده را به خود جلب ميكند. آن قلعه خانقاه علأالدین علیا میباشد.


خانقاه علأالدين عليا مربوط خليفه صاحب گل آقا جان:
ميان قلعه هاي قريه جوگي علأالدين يک قلعه كاملاً با گچ سفيد گرديده و ذريعه بيرق ها مزين شده است كه توجه بيننده را به خود جلب ميكند. آن قلعه خانقاه علأالدین علیا میباشد.
در پيشروي خانقاه بمبة آب و در جوار آن مسجد شريف جامع قرار دارد هنگاميكه به خانقاه داخل شدم حلقة ذكر جريان داشت كه واقعاً به روح و روان انسان تأثيرات معنوي به جاميگذاشت در حلقه حدود بيش از پنجاه نفربه شكل دايروي ايستاده، دست هايشان را به سينه ها گرفته اسم ذات الله (ج) را به جهر ذكر ميكردند. در وسط حلقة ذكر شخصي كه حلقه را رهنمايي ميكرد قرار داشت. نعت خوانها با آواز خوش تلقين ذكر مينمودند.
صحن خانقاه ، تعمیر و مرقد مرشدان مربوطه حدود يكجريب زمين را احتوا مينمايد، تقريباً در هفت بسوه آن صفة سمنتي اعمار گرديده است. نصف صفة مذكور به وسيله چيله انگورو نصف ديگرآن را با ترپال (چادر) پوشانيده بودند تا ذاكرين از شدت گرما در امان و در هواي آزاد به ذكر خداوند متعال مشغول باشند.
صحن حویلی خانقاه سبزيكاري شده وگل هاي مرسل در نقاط مختلف، حويلي را زيبا و طراوت بخش ساخته است. خانقاه جهان ديگر يست هنگاميكه انسان خوب ژرف شود به زودي در مي یابد كه خانقاه واقعاً محل سوز وگداز و راز ونياز است همه با شور وشوق خاص از جانا ن ياد ميكنند حتي برخي از سالكين بيخود شده آواز ها چون الله(ج) ... وغيره را از عمق قلب بر ميكشند وتعدادي به سماع پرداخته و با حركات خاص صوفيانه غرق ذكر محبوب هستند.
به سمت شمال صفة ذكر برنده يا بالكني به ارتفاع نيم متر وطول تقريباً ده متر اعمار گرديده است جناب خليفه صاحب با چند نفر از صوفيان سالمند نشسته و حلقة ذكر را مراقبت مينمايند.
در عقب برنده مزار مرشد عاليقدر مولانا شيخ محمد جان قرار دارد كه به شكل گنبدي اعمار و با رنگ سفيد مزين گرديده است وترسيم گلهاي  داخل مرقد به زينت ساختمان افزوده است، بالاي مرقد كلمة مبارك طيبه آويخته شده ودرنشانه سنگ آن متن ذيل حك ميباشد:
                      بسم الله الرحمن الرحيم
« قلب المؤ من حاضره من ذكر ا الخفي فهوحي».
اين بقعة فياض آرامگاه جناب پير روشن ضمير قطب الاقطاب حضرت مولانا شيخ محمد جان قدسه سره رحمت الله عليه بوده كه در غزليات شان ابن احمد تخلص ميكرد. جناب شان به علوم شريعت عالم و به احكام طريقت حاصل، و به اسرار حقيقت واقف،كامل و مكمل چهار طريقه و چهارده خانواده بودند. عمرشان 70 سال ورحلت شان ليل چهارشنبه 9 سرطان 1316 ش 1356 ق.» اطراف تريت ذريعه كتاره هاي چوبي مصئون گرديده است. بالاي مرقد قنديل برق وبر روي قبر پارچة زري هموار است . به ديوار شمالي آرامگاه مذكور در لوح سنگ مرمر مطلب زيرحك شده است .
هو: فاذكروني اذكركم، ياايها لذين امنو ذكر الله ذكر اكثيرا.
    هـست ايـن بــقــعـه شـريــف آرامــگــاه
                                    زيـــــن دو غــــوث بــرحــق ومــردان راه
     خرقه پوشيـده نـيـك مـحـمـد جـان يقـيـن
                                     از اب خـود شــيــخ محـمـد جـان بـبـيـن
     از مـحـمـد اســلـم مـحــمــد جـان عـيـان
                                     او گـرفـت از فـرضــه([1]) سيــد مـيـر جـان
     مـيـر صـاحب از ميـر زا مـحمـد جـا ذبــي
                                         او زشيخ محمد عثمان پاد خواب حازمي
     ايـــن تــواتــر مــيـــرســد تــا شــاه ديـن
                                     خـوشه چـين شــان نيــاز احـمـد يــقــيــن
     در مـــزار هـــركـــه آيـــنــد ذاكـــريـــن   
                                     فـــاتــحــه خــوانــنــد درود شـــاه ديـــن
وفات اين مولاناي ما 9/سرطان/ 1316 ش. شيخ محمد جان وفات اين مولاناي ما 30 ثور 1345 ش نيك محمد جان قلم تسليم خليفه وارحمه وارحم هما، «1361 .»
به داخل ساختمان مقبره، دروازة ورودي كماني كم ارتفاع موجود است كه به شكل خميده ميتوان از آن گذشت و به مقبرة دومي كه مزار نيك محمد جان قرار دارد داخل شد، اگر چه از طرف صحن حويلي خانقاه نيز دروازة ورودی به زيارت موجود است اما بيشتر زايرين از همان دروازه كمان شكل استفاده ميكنند ممكن علت ، زيارت هر دو مرشد در يكزمان باشد.
مزار نيك محمد جان وسيله پنجره ها كه جلوآن گلدان هاي گل قرار داده شده، مزين گرديده وآرامگاه به منظور محا فظت از آسيب با كتاره هاي چوبي احاطه شده است.
بايد متذكر شد از هر دو مرشد يكه در اينجا مدفون ميباشند ديوانهاي منظوم قلمي به جا مانده ودر نزد خليفه صاحب گل آقا جان موجود ميباشد به اميد آنكه روزي اقبال چاپ يابند وبه دسترس علاقه مندان وپژوهش گران قرار گيرند.
شرايط پذيرش مريد: خليفه صاحب خانقاه علأ الدين جناب گل آقا جان شخص متشرع میباشد از اينرو مورد تائيد مردم و صوفيان شهر كابل قرار دارد. ايشان در مورد پذيرش مريد چنين معلومات ارائه داشتند.
«در خاطر طالبي كه داعيه طلب پيدا شود به وي اجازه استخاره داده در حاليكه نصيبة آن در اين خانقاه باشد بعداً به وي لطايف ذكر خفيه طريقه نقشبنديه با شرايط و اركان آن تعليم داده ميشود كه عبارت از دو ركن و دو شرط ميباشد .ركن اول آن اتباع شريعت غراي محمدي(ص) و دوم آن دوام  به ذكر ميباشد مشروط اعتقاد كامل بر مرشد و پيران طريقت و حضور مريد ميباشد».
تاريخچه خانقاه علأالدين عليا :
خانقاه علأ الدين عليا در سال 1303 هـ .ش، به وسيله مرشد مولانا محمد جان تاسيس شد و بعد از رحلت ايشان در سال 1316 هــ. ش، خلافت به پسرش جناب مولانا نيك محمد جان رسيد. وي در سال 1345 از جهاني فاني چشم بست.
مسؤوليت خانقاه فعلاً به دوش جناب مرشد خليفه صاحب گل آقا جان ميباشد. مزار پر فيض هر دو مرشد مذكور در علأالدين عليا جوار خانقاه قرار دارد، پيران و مرشدان اين خانقاه از ابتدا تا حال مكمل چار طريقه و(14) خانواده فقر بوده اند.
مفسرين مشهور اين خانقاه عبارت اند از: جناب مولوي صاحب دلاور خان، مولوي حاجي عبدالخالق، مولوي محمد هاشم استاد دارالعلوم كابل و محمد احسان صيقل استاد تفسير ليسه حبيبيه. نعت خوانهاي معروف خانقاه عبارتند از فضل الحق، شاه ولي الله، نجيب الله، محمد آصف و ديگران.
حلقات ذكر  در خانقاه مذکور در عصرروز هاي جمعه صورت ميگيرد.
سلسله طريقه نقشبنديه خانقاه علاءالدين عليا:

     الـــهــي حــرمــت آن شــيــخ واصــــل
                                       بـكـن حـاجـات مـشـتـآقان تـوحـاصــل
     كـه هـست اسـم شـريـفـش نـيـك رهـبـر
                                      مـحــمــد([2])شــد قــريـــن آن مــظـــفــر
     بــه حــق آن پــيــر عــلــم وعـــرفــــــان   
                                      كــه است اسـمـش مـحـمـد جـان جـانـان
     بــود آرامــگـــاه ايـــن دو كـــــامـــــــل  
                                      عـلأالــديــن عــلـــيــا جـــاه و مـــنــزل

     الــهــــي حـــرمـــت قـطــب يــــگــانـــه    
                                     مــحـمــد اســلــم اســـت فــرزه زمـــــانه
     مـقـامـش دولـت و دولــت بـــه شـــاهــي
                                    بـبـخـشـــايـــي تـــو بـــرمــا يــا الـــهـــي
     الــهــي حـرمــت آن شـــيــخ بــرحـــــق
                                     كـه صاحب جـان براي تـوست مـطــلـــق
     بـه اسـم آن رهـنـمـا مــيـر جـهــان اســت
                                    مــقـــامــش فـــرزه فــرزه مــقــام اســت
     الــهـــي حـــرمـــت آن جــــاذب حـــــق  
                                     كه هست مـيـرزا مـحـمد غـوث  بـرحــــق
     الــــــهــي حـرمـت آن غـوث عـثـمـان([3])
                                     زجــام خُــم وصــلــت شـــاد گــــردان
     الـــهــي حــرمــت آن شـيــــخ خــــــاور 
                                      که سید مـحـمـد بــرای تــوســت رهــبـر
     الــهــی حــرمــت آن شــیـخ عـلـوی رای
                                     حـبـیـب الله کــه بـودش بـا رســول جـای
     الــهـي حـرمـت مـــولا مــصـــري خــــان
                                     بــه حــق جــذبــة عـبـدالــكــريـم جـــان
      به حـق شــيــخ مــأمـــون شـاه مـنـصــور
                                    بـه مـولانــا نـعـيـــم از كــــامـــوي نــــور
     بـــه حـق شـيـخ مـحـمـد شـــاه ســمــوي
                                   بــه حــق شــيـــخ عــبــدالله حــــاجـــــي
     بـــه روح ســـيــــد آدم از ([4])بـــــنــــوري
                                   بــــزودي حــــــاجــــت مـــا را بــــرآري
     الــــهــي حـــرمــت آن پــــاك اســــعــد
                                   مــجـــــدد الـــف ثــانــي شـــيـــخ احـمد
     الـهـــي حــرمــت خـواجــه بــاقـــــي با الله
                                   به خواجـه مـحـمـد امـكـنــكي مـرشــد راه
     خــداونــدا بــه حــق خـواجـه درويـش ([5])
                                   به كشف خواجــه مـحمد زاهـد خـويـــش
     بـــه حـــق خـواجــه عـبــيــدالله احـــــرار
                                   بــه يــعــقـــوب وعـلأالـــديـــن عــطــار
     الـــهـــي حــرمـــت شــــاه بــــلا بـــنــــد
                                   بــهـأالــديـن بـزرگ آن شـاه نـقـشـبــنــد

     بـــه روي ســيــد امــيـر آن شــاه طــامـــي
                                    بـه حـرمـت خـواجـه بـابـاي([6]) سـمــاســي
     بـه حـق خـواجـه عــلي وخـواجـه مـحـمود
                                    بـه حـق خــواجــه عــارف شــيخ مـسـعـود
     بــه حـق خـواجـه عـبـدالـخـالق غجدواني
                                   بــه حــق خــواجـــه يــوســف هــمــداني
     بــه حــق بــوعــلي آن شـــيـــخ ايـــــران
                                   به بوالقاسم كه هـست آن شمس تـا بــــان
     بـــــه حـــق جـــعــفـــر صــــادق يـــا الــه
                                  بــــه قـــاســـــم ابـــن مــــحـــمــد يا الــه
     بــــــه حـــق حـــرمت سلـــمـــان فـــارِس
                               دل وجـــانــــم بــه عــــشــقـت دار حــارِص
     الـهـي حـرمــت بـــوبـــكــــر صــــديـــــق   
                                 تــقــي وهـــم نــقـــي آن پــيــر تـحـقـيـــق
     خــــــداونـــــدا بـــه حــق شـــاه مــــرســل    
                                مـــــــحـــمــــد ســـــرور و ســــردار ز اول

     الــــهــي حـــرمـــت تــنــــزيـــل جـبــريــل    
                                كــــه دايــم هـســت در تـسـبـيـح وتـهـلـيــل
     الــهـــي هــــم بــــه حــــق ذات پــــاكــــت
                               بــه حــق عـــاشــــقــــان درد نـــــاكــــــــت
     بـــا كـــمــال وصــفــاتـــت اي خـــدا يـــــا
                                گـنــــاه و جـــرم عــــصــيــان را بــبــخــشـا
     چــو مـقـصــد هــا كـــه داريـم بـا وصــالـت
                                بــكــن حـــاصــل بــه درويــشــان حــالـــت
     رسـانــي جـــان مـــا را تـــو ، بـــه جـــانـــان
                                 بــه اســم اعــظـــمـت غــفــور ورحـــمـــان
     زجـام مــعـرفــت يـــك قـــطــره ام نـــوش
                                 كـــه تــــا ســــازم دوعـــالـم را فـرامــوش
     بـــه عــاشــــقــان زلــطــفــت يـــا الـــهـــي  
                                شـــراب از خُــــم وصـــلـــت چـــشــانــــي
     خداوندا تـوفـيــق خــدمــت عـــطـــا كـــن
                                 هـمـه شــايـقان آن را بـه عـشـقـت مـبـتلا كن

     به فــانــي كــن عــطــا تــوفــيــق خـــدمت
                                  كــنــد خــدمــت بــه اصـحـاب طـريــقـت
                                              ( فاني)
سلسله طريقه نقشبنديه خانقاه علأالدين :
1- بهأالدين بلا گردان          13- عبدالكريم جان
2- علأالدين عطار         14- شيخ مصري خان
3- شيخ يعقوب            15- شيخ حبيب الله جان
4- خواجه عبدالله           16- سيد محمد جان
5- خواجه محمد           17- شيخ محمد عثمان
6- خواجه امكنكي         18- شيخ جاذبي معروف به ملا بزرگ
7- شيخ احمد مجدد الدين     19- مير جهان فرزه
8- سيدآدم بنوري        20- مرشد صاحب جان
9- شيخ عبدالله             21- شيخ محمد اسلم جان
10- شيخ محمد شاه سموي   22- مرشد محمد جان
11- مولانا نعيم كامه وي        23- مرشد نيك محمد جان
12- شيخ مامون            24- مرشد گل آقا جان (فاني)
سلسله طريقه قادريه شريف خانقاه علأالدين عليا
     الـــهـــي حــرمـــت آن خـــآدم ديــــن  
                                        بــود مــخــدوم مــا آن رهــبــر ديـــــن
     طفيـل كـنيــتــش ابــو الــنــيــاز اســـت
                                        كـه شيــخ كــامــل ودانــاي راز اســـت

     الـــهـــي حـــرمـــت آن ابـــن احــمــد  
                                        كـــــه بـاشـد وارث شــرع مــحـــمـــد
     الـــهــي حــرمـــت آن شــمــس عـرفان
                                       مــحـمـد اسـلـم اسـت آن نـور چـشـمـان
     بـه حـق مـيـر صـاحـب غـوث يــــــزدان  
                                       طفـيـل جــا ذبـي مــجــذوب رحـــمـان
     الـهــي حــرمــت آن غــوث عــثـمــــان
                                       بـــه ســيــنــه آتـــش عـشـقـت فــروزان
     الــــهــي حــــرمــــت مـــيــا مــحـمـــد
                                     بــه حــق مــيــر مـعـيـــن الــديـن اســعـد
     بـه حـق مـيـا ابــيــت آن شــمـس تــابــان
                                     بــه حـــق مــيرزا مــظـــهر جــان جــانـان
     بــه حــق مــحـمــد مـسـعـود شـيـخ ابـرار
                                    بــه حــق مـحـمــوديـــن آن بـــد را نــوار
     بــه حــق سـيــدشـريــف الــديـن ديـنـدار
                                    بــه حــق شــيـخ جــلال الـديــن ســرشـار
     بـــه حــق شـیـخ شـهــاب الــدین پــرنــور
                                    طـفـیــل شـیـخ جــمــال الــدیـــن مـسرور

     بــه حــق شـــيــخ شــمــس الــديـن خاور
                                   طـــفـــيــل سـيــد قـــاســم آن مــظــفـــر
     بـــه حـــق سـيــد ابـــوبـــاســــط خـدا يا
                                    طــفـيل سيــد شــهــاب الــديــن عــلــيــا
     بـــه حـــق شــيــخ علأالدين عـــالي
                                   طــفــيــل شــيــخ بــدرالــديـــن نـــامـــي
     الـهـــي حـــرمــت عـــبــدالـــرزاق جــــان
                                  طــفــيـــل حــرمـــت مــحــبـــوب سبـحان
     بــه حــق بـــوســعــيــد بــوالــحــسن جــان
                                 تـــرحــم كــن بـــه مــشـتـآقان حـــيــــران
     به حق عـبــدالـرحـمـن رحــمـتــي بــخــش
                                 طـــفـــيــل عبــدالـــواحـد ، وحـدتي بخش
     الـــهـــي حــرمــت آن بــوبـــكـر نــشیــلـی
                                  طـفيـل شـــیــخ جـــنــيــد آن پـــيــر عـالــي
     بـــــه حــــق شــــيـــخ عـــبـــدالله ســــري   
                                  بـــه حـــق حـــرمـــت مــعــروف كــرخـي
    الـــهــي حـــرمـــت آن خـــــواجـــــه داود
                                 بـــه حــــق شـــيـــخ حــبـــيـــب الله بـاجود

     به حق شيـخ حـسن بـصری احسـان بـي حـد
                                   بــكــن بــر ســالــكــان ســلــك احـــمـد
     طــفـــيــل بــو الــحـــسن شــــاه ولايــــت
                                 فــقـــيــران را بــكن مــحــــولـــقـــايــــت
     طــفــيـــل صـــدر بــدر هـــر دو عـــالــــم
                                 شــــــيـــــخ حــــــشر بـــر زُريـــــاتِ آدم
     بــــه حــــق جــبـــبــریـــل وحـــی قرآن
                                  بـــه ذات اقــــدســت قـــيــوم ســبــحـــان
     طــفــيــل جــمــلـــه او صــاف كــمــالــت
                                 نـــگــهــدار رهــروان را از ضـــــــلالــــت
     زتــوفــيـــق بـــرگ ده مــا را در ايـــــن راه
                                  زقــــــــرب حــضــرتــت كــرديــم آگــاه
      وزآن پــــس بــا وصــالــت شــاگــــــردان   
                                 زغــــيــر مـــــــا ســــــوا آزاد گـــــــردان
     چنان وصل كـــه بــحــرانـــش نــبـــاشـــد
                                  فراق و فـــصـــل وپـــا يـــانــش نــبــاشـــد
     لــقــايــــت رانــــمــــا بـــر (فــانــــي) زار
                                 بــــه حــــق مــصــطــفـــي ســـردار ابـــرار
شماري از متصوفين را عقيده بر آن است كه دست وپاي انديشه خويش را در حلقه هاي زنجيري رسوم وعنعنات ، نورم هاي اجتماعي اوزان شعر نبايد محصورومحبوس ساخت .
صوفيان در زنده گي راه آزاد منشي را انتخاب نموده واز قيد وبندرسته اند، ايشان به هروسيلة كه هدف وانديشه خويش را خوبتر وبهتر انتقال داده بتوانند استفاده ميكنند. بنابر این شعر و كلام منظوم وسيله يي است براي انتقال هدف ايشان، نه پابند ساختن ايشان به عروض وقافيه، طوريكه در اشعار ومنظومه هاي فاني به ديده آمد وي فقط خواسته سخن هاي خود را در كلام منطوم بيان نمايد.
سلسله دو طريقه مربوط به خانقاه علأالدين عليا كه توسط محترم (فاني) به نظم در آورده شده، بدون كمي وكاستي در اينجا درج گرديده است ممكن خالي از عيوب وزن وقافيه نباشد البته هدف از ثبت اشعار مذكور سلسله طريقه خانقاه علأالدين ميباشد و بس.
غالب مرشدان اين خانقاه شاعر و ناظم بوده اند ديوانهاي قلمي برخی از ايشان موجود است و ديوانهاي عده يي از ايشان با گذشت زمان از بين رفته و برخي اشعار شان طور پراگنده از نزد مريدان قابل دريافت مي باشد. از جمله ديوانهاي موجود ميتوان از ديوان جا ذبي صاحب، مرشد نيك محمد و مرشد مولانا محمد جان و مرشد (فاني) نامبرد.
نمونه كلام از جناب مولانا محمد جان:
      اي عاشقـان اي عـاشقـان مـن شـاه خـوبـان ديـده ام
                      هـمروي  خـوب ونـازنين مـن شاه خـوبـان ديــده ام
      ... اورا بديدم سبز پوش زلفش رسيده تا به گـوش
                  گشتم چنان مـن در خروش من شاه خوبـان ديــده ام
     ... هـركـس ببيند مظهرش جان را كند خـاك درش
                   خـوبـان عـالـم چـاكرش مـن شـاه خـوبــان ديـده ام
نمونة كلام از جناب مولانا نيك محمد جان:
مــحـمـد نـام طـه يـت مـبـارك        دگر اِنــافـتـحنــايـت مــبارك
به خوبي و لطافت كشنه اي طاق     خـدا كرده سرا پايت مبـــارك
به هر جا كه گذر كردي نوايشاه     قدم ها وگذر گايـت مبـــارك
بكرده مال و جان ايـثـار صديـق     رفيق صاحـب غـارت مــبارك
دگر هم عـمـر وعثمـان وحـيـدر       تمامي جمـلـه يارانت مـبــارك
وجودت بدر اهل وبيت كواكب     تمامي آل واصحابـت مبـــارك
... شب اسـرا بـرايـت مـژده آمـد       محمد قرب در گـاهت مبـارك
نـشـستـي بـر بـراق بـرق پـــرواز     بـــراق تـيـز رفـتـارت مــبـارك
رسيـدي در مقـام قـاب وقوسين     از آن بــالا اوادنـايــت مـبـارك
به چشم سر بديدي ذات بيچون        سـلام رب سبــحـانـت مـبـارك
... به وصل دلربا واصل شدي تو     وصال قـرب مـولايـت مـبـارك
چه خوش تحفه براي اُمتــانـت       طـريـق راه عـرفـانــت مـبـارك
... بـه خـآدم شـد عـنـابـت از خـداونــد
اگـر خــوانــي زکــلــبـانــت مـبـارك
نمونه كلام مرشد نياز احمد فاني:
     خـوشـا بر عـاشـقـان كـوزعشـقـش ديـده تر دارنـد
                       زشـوق وصـل آن دلـدار به سـينه صـد شـــرردارنـد
     به ظاهر خوار وزار اما به بـاطـن ايـن صـفـا کـيـشـان
                      بـراي طـاعت یــزدان هــمـچـون كـوه كـمـر دارنـد
     اگـرچـه چـشـم ظـاهـر را بـپــوشـنـد از هـمـه عـالـم
                     به چـشم دل هـميشـه حـسن جــانـان در نـظـر دارنــد
     ... بـود جـسم مـحبـان گرچـه بـه روي زمـيـن سـاكـن
                   بـه قـرب ذات سـبحــان در آن عــالـم مـقـر دارنــد
     نـفـس را پـاس مــيـدارنـد نــظــر انـدر قـدوم دايـم
                  مـيــان انـجـــمـن خـلـوت بـــران شـاه ظـفـر دارنـد
     وطـن را دوسـت مــيـدارنـد زايـمـان قـوي سـالـم
                    بــه سـوي مـوطن اصلـي چـو شهـبـاز سـفـر دارنــد
     گـرفتنـد درس ايـن سلــک زشاه نقشـبـنـد بيشــك
                   به باطن نقش ميبندنـد كه نـخــل پــر ثـمــر دارنـــد
     ... گزيينيد اي مسلمانان طـريـق ومسلـك رنــدان را
                   كه قطع صد منازل هــا بــه يــك آه ســحـر دارنــد
     زالطـاف خداونـدي بـكـن جـوش طـرب (فاني)([7])
                     كــه از ذيـل چـنـين عشـاق تـراهـم در نظر دارنـد.
                                ( نياز احمد فاني)
چند بيت زير را مولانا صاحب فاني كه راجع به فضليت ذكر سروده شده است:
     كمـال ورفـعت ايـمـان ذكـر اسـت
                                                نوال ورافت رحـمـان ذكــر اســت
     ... به وصلش كرتمنايت فزون است
                                                ذكـر كن صـلـت يـزدان ذكـر اســـت
     زنـحنُ اقـربـش پـي بـرده بــاشـي
                                                 نـديـمت از يـقـيـن منان ذكر است
     مـبــاهـات خـدا بـر ذاكـريـن است
                                                 چنين شان وشرف شايان ذكر است
در بيان مباحثه عقل وعشق در يك مثنوي (فاني):
اي بـرادر گـوش مـعـنا را گـشــا    بـحث عـقل وعشق راگويم ضيأ
نيست در شهروجود هر دوا ميمر     عشق وعقل هر دو بشيرو هم نذير
بعد از بيت فوق ديالوگ عشق وعقل اينطور ادامه پيدا ميكند.

عقل گفت تقواست كارمن تمام عشق گفت دعوانه دارم والسلام
عقل گفتـا در شـريـعـت قـاضيم   عشق گفت اندر طريقت راضيم
بعد از استدلال زياد ميان عقل و عشق چنين استنباط صورت ميگيرد .
     چــون بـه عـقـل كل رسـدكـان داشـــتي
                                      عـــقـل وعـشـق را اسـت آنـدم آشـــتــي
     چــون بـه عـقـل كـل رسـد در انـتـــهـــا
                                      عـــقـل را خـود عـشـق گـردد مـقـــتــدا
     عــقل وعشق هر دورسند بريك هـــدف
                                        ايــن دو جـوهـر را خــدا داده شــــرف
     نــور عـقـل ونــارعـشـق هـر دو بــهــم
                                         ميـكـنـنـد سيـران وطــيــران دم بـــه دم
     نـار عـشـق ســوزد هـمـه بـنـدو حجاب   
                                          نـور عقل بگـشـايـد از عــرفـان نـقـاب
ديده ميشود كه شاعر هردو را لازم يكديگر دانسته كه به كمك اين دو (عقل ، عشق) ميتوان به مراد رسيد. قابل ذکر میدانم اینکه مرشد نیاز احمد فانی مشهور به گل آقا جان علأالدین به تاریخ 21 جدی 1386 خورشیدی چشم از جهان فانی بست و در خانقاه علأالدین كنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد.


- فرضه: هدف فرزه يكي از ولسوالي هاي  ولايت كابل است. [1]
- نيك محمد جان.[2]
- محمد عثمان.[3]
[4] - سيد آدم بنوري.
- خواجه محمد دوريي.[5]
[6]- در نزد بيشتر صوفيان شهر كابل باباي خودي به باباي سماسي مسمي گرديده است حالانكه باباي سماسي در بخار دفن ميباشد.
[7] - اشعار از ديوان قلمي جناب مولانا نياز احمد (فاني) نقل شده است، ص 47.خانقاه علأالدين عليا مربوط خليفه صاحب گل آقا جان:
ميان قلعه هاي قريه جوگي علأالدين يک قلعه كاملاً با گچ سفيد گرديده و ذريعه بيرق ها مزين شده است كه توجه بيننده را به خود جلب ميكند. آن قلعه خانقاه علأالدین علیا میباشد.
در پيشروي خانقاه بمبة آب و در جوار آن مسجد شريف جامع قرار دارد هنگاميكه به خانقاه داخل شدم حلقة ذكر جريان داشت كه واقعاً به روح و روان انسان تأثيرات معنوي به جاميگذاشت در حلقه حدود بيش از پنجاه نفربه شكل دايروي ايستاده، دست هايشان را به سينه ها گرفته اسم ذات الله (ج) را به جهر ذكر ميكردند. در وسط حلقة ذكر شخصي كه حلقه را رهنمايي ميكرد قرار داشت. نعت خوانها با آواز خوش تلقين ذكر مينمودند.
صحن خانقاه ، تعمیر و مرقد مرشدان مربوطه حدود يكجريب زمين را احتوا مينمايد، تقريباً در هفت بسوه آن صفة سمنتي اعمار گرديده است. نصف صفة مذكور به وسيله چيله انگورو نصف ديگرآن را با ترپال (چادر) پوشانيده بودند تا ذاكرين از شدت گرما در امان و در هواي آزاد به ذكر خداوند متعال مشغول باشند.
صحن حویلی خانقاه سبزيكاري شده وگل هاي مرسل در نقاط مختلف، حويلي را زيبا و طراوت بخش ساخته است. خانقاه جهان ديگر يست هنگاميكه انسان خوب ژرف شود به زودي در مي یابد كه خانقاه واقعاً محل سوز وگداز و راز ونياز است همه با شور وشوق خاص از جانا ن ياد ميكنند حتي برخي از سالكين بيخود شده آواز ها چون الله(ج) ... وغيره را از عمق قلب بر ميكشند وتعدادي به سماع پرداخته و با حركات خاص صوفيانه غرق ذكر محبوب هستند.
به سمت شمال صفة ذكر برنده يا بالكني به ارتفاع نيم متر وطول تقريباً ده متر اعمار گرديده است جناب خليفه صاحب با چند نفر از صوفيان سالمند نشسته و حلقة ذكر را مراقبت مينمايند.
در عقب برنده مزار مرشد عاليقدر مولانا شيخ محمد جان قرار دارد كه به شكل گنبدي اعمار و با رنگ سفيد مزين گرديده است وترسيم گلهاي  داخل مرقد به زينت ساختمان افزوده است، بالاي مرقد كلمة مبارك طيبه آويخته شده ودرنشانه سنگ آن متن ذيل حك ميباشد:
                      بسم الله الرحمن الرحيم
« قلب المؤ من حاضره من ذكر ا الخفي فهوحي».
اين بقعة فياض آرامگاه جناب پير روشن ضمير قطب الاقطاب حضرت مولانا شيخ محمد جان قدسه سره رحمت الله عليه بوده كه در غزليات شان ابن احمد تخلص ميكرد. جناب شان به علوم شريعت عالم و به احكام طريقت حاصل، و به اسرار حقيقت واقف،كامل و مكمل چهار طريقه و چهارده خانواده بودند. عمرشان 70 سال ورحلت شان ليل چهارشنبه 9 سرطان 1316 ش 1356 ق.» اطراف تريت ذريعه كتاره هاي چوبي مصئون گرديده است. بالاي مرقد قنديل برق وبر روي قبر پارچة زري هموار است . به ديوار شمالي آرامگاه مذكور در لوح سنگ مرمر مطلب زيرحك شده است .
هو: فاذكروني اذكركم، ياايها لذين امنو ذكر الله ذكر اكثيرا.
    هـست ايـن بــقــعـه شـريــف آرامــگــاه
                                    زيـــــن دو غــــوث بــرحــق ومــردان راه
     خرقه پوشيـده نـيـك مـحـمـد جـان يقـيـن
                                     از اب خـود شــيــخ محـمـد جـان بـبـيـن
     از مـحـمـد اســلـم مـحــمــد جـان عـيـان
                                     او گـرفـت از فـرضــه([1]) سيــد مـيـر جـان
     مـيـر صـاحب از ميـر زا مـحمـد جـا ذبــي
                                         او زشيخ محمد عثمان پاد خواب حازمي
     ايـــن تــواتــر مــيـــرســد تــا شــاه ديـن
                                     خـوشه چـين شــان نيــاز احـمـد يــقــيــن
     در مـــزار هـــركـــه آيـــنــد ذاكـــريـــن   
                                     فـــاتــحــه خــوانــنــد درود شـــاه ديـــن
وفات اين مولاناي ما 9/سرطان/ 1316 ش. شيخ محمد جان وفات اين مولاناي ما 30 ثور 1345 ش نيك محمد جان قلم تسليم خليفه وارحمه وارحم هما، «1361 .»
به داخل ساختمان مقبره، دروازة ورودي كماني كم ارتفاع موجود است كه به شكل خميده ميتوان از آن گذشت و به مقبرة دومي كه مزار نيك محمد جان قرار دارد داخل شد، اگر چه از طرف صحن حويلي خانقاه نيز دروازة ورودی به زيارت موجود است اما بيشتر زايرين از همان دروازه كمان شكل استفاده ميكنند ممكن علت ، زيارت هر دو مرشد در يكزمان باشد.
مزار نيك محمد جان وسيله پنجره ها كه جلوآن گلدان هاي گل قرار داده شده، مزين گرديده وآرامگاه به منظور محا فظت از آسيب با كتاره هاي چوبي احاطه شده است.
بايد متذكر شد از هر دو مرشد يكه در اينجا مدفون ميباشند ديوانهاي منظوم قلمي به جا مانده ودر نزد خليفه صاحب گل آقا جان موجود ميباشد به اميد آنكه روزي اقبال چاپ يابند وبه دسترس علاقه مندان وپژوهش گران قرار گيرند.
شرايط پذيرش مريد: خليفه صاحب خانقاه علأ الدين جناب گل آقا جان شخص متشرع میباشد از اينرو مورد تائيد مردم و صوفيان شهر كابل قرار دارد. ايشان در مورد پذيرش مريد چنين معلومات ارائه داشتند.
«در خاطر طالبي كه داعيه طلب پيدا شود به وي اجازه استخاره داده در حاليكه نصيبة آن در اين خانقاه باشد بعداً به وي لطايف ذكر خفيه طريقه نقشبنديه با شرايط و اركان آن تعليم داده ميشود كه عبارت از دو ركن و دو شرط ميباشد .ركن اول آن اتباع شريعت غراي محمدي(ص) و دوم آن دوام  به ذكر ميباشد مشروط اعتقاد كامل بر مرشد و پيران طريقت و حضور مريد ميباشد».
تاريخچه خانقاه علأالدين عليا :
خانقاه علأ الدين عليا در سال 1303 هـ .ش، به وسيله مرشد مولانا محمد جان تاسيس شد و بعد از رحلت ايشان در سال 1316 هــ. ش، خلافت به پسرش جناب مولانا نيك محمد جان رسيد. وي در سال 1345 از جهاني فاني چشم بست.
مسؤوليت خانقاه فعلاً به دوش جناب مرشد خليفه صاحب گل آقا جان ميباشد. مزار پر فيض هر دو مرشد مذكور در علأالدين عليا جوار خانقاه قرار دارد، پيران و مرشدان اين خانقاه از ابتدا تا حال مكمل چار طريقه و(14) خانواده فقر بوده اند.
مفسرين مشهور اين خانقاه عبارت اند از: جناب مولوي صاحب دلاور خان، مولوي حاجي عبدالخالق، مولوي محمد هاشم استاد دارالعلوم كابل و محمد احسان صيقل استاد تفسير ليسه حبيبيه. نعت خوانهاي معروف خانقاه عبارتند از فضل الحق، شاه ولي الله، نجيب الله، محمد آصف و ديگران.
حلقات ذكر  در خانقاه مذکور در عصرروز هاي جمعه صورت ميگيرد.
سلسله طريقه نقشبنديه خانقاه علاءالدين عليا:

     الـــهــي حــرمــت آن شــيــخ واصــــل
                                       بـكـن حـاجـات مـشـتـآقان تـوحـاصــل
     كـه هـست اسـم شـريـفـش نـيـك رهـبـر
                                      مـحــمــد([2])شــد قــريـــن آن مــظـــفــر
     بــه حــق آن پــيــر عــلــم وعـــرفــــــان   
                                      كــه است اسـمـش مـحـمـد جـان جـانـان
     بــود آرامــگـــاه ايـــن دو كـــــامـــــــل  
                                      عـلأالــديــن عــلـــيــا جـــاه و مـــنــزل

     الــهــــي حـــرمـــت قـطــب يــــگــانـــه    
                                     مــحـمــد اســلــم اســـت فــرزه زمـــــانه
     مـقـامـش دولـت و دولــت بـــه شـــاهــي
                                    بـبـخـشـــايـــي تـــو بـــرمــا يــا الـــهـــي
     الــهــي حـرمــت آن شـــيــخ بــرحـــــق
                                     كـه صاحب جـان براي تـوست مـطــلـــق
     بـه اسـم آن رهـنـمـا مــيـر جـهــان اســت
                                    مــقـــامــش فـــرزه فــرزه مــقــام اســت
     الــهـــي حـــرمـــت آن جــــاذب حـــــق  
                                     كه هست مـيـرزا مـحـمد غـوث  بـرحــــق
     الــــــهــي حـرمـت آن غـوث عـثـمـان([3])
                                     زجــام خُــم وصــلــت شـــاد گــــردان
     الـــهــي حــرمــت آن شـيــــخ خــــــاور 
                                      که سید مـحـمـد بــرای تــوســت رهــبـر
     الــهــی حــرمــت آن شــیـخ عـلـوی رای
                                     حـبـیـب الله کــه بـودش بـا رســول جـای
     الــهـي حـرمـت مـــولا مــصـــري خــــان
                                     بــه حــق جــذبــة عـبـدالــكــريـم جـــان
      به حـق شــيــخ مــأمـــون شـاه مـنـصــور
                                    بـه مـولانــا نـعـيـــم از كــــامـــوي نــــور
     بـــه حـق شـيـخ مـحـمـد شـــاه ســمــوي
                                   بــه حــق شــيـــخ عــبــدالله حــــاجـــــي
     بـــه روح ســـيــــد آدم از ([4])بـــــنــــوري
                                   بــــزودي حــــــاجــــت مـــا را بــــرآري
     الــــهــي حـــرمــت آن پــــاك اســــعــد
                                   مــجـــــدد الـــف ثــانــي شـــيـــخ احـمد
     الـهـــي حــرمــت خـواجــه بــاقـــــي با الله
                                   به خواجـه مـحـمـد امـكـنــكي مـرشــد راه
     خــداونــدا بــه حــق خـواجـه درويـش ([5])
                                   به كشف خواجــه مـحمد زاهـد خـويـــش
     بـــه حـــق خـواجــه عـبــيــدالله احـــــرار
                                   بــه يــعــقـــوب وعـلأالـــديـــن عــطــار
     الـــهـــي حــرمـــت شــــاه بــــلا بـــنــــد
                                   بــهـأالــديـن بـزرگ آن شـاه نـقـشـبــنــد

     بـــه روي ســيــد امــيـر آن شــاه طــامـــي
                                    بـه حـرمـت خـواجـه بـابـاي([6]) سـمــاســي
     بـه حـق خـواجـه عــلي وخـواجـه مـحـمود
                                    بـه حـق خــواجــه عــارف شــيخ مـسـعـود
     بــه حـق خـواجـه عـبـدالـخـالق غجدواني
                                   بــه حــق خــواجـــه يــوســف هــمــداني
     بــه حــق بــوعــلي آن شـــيـــخ ايـــــران
                                   به بوالقاسم كه هـست آن شمس تـا بــــان
     بـــــه حـــق جـــعــفـــر صــــادق يـــا الــه
                                  بــــه قـــاســـــم ابـــن مــــحـــمــد يا الــه
     بــــــه حـــق حـــرمت سلـــمـــان فـــارِس
                               دل وجـــانــــم بــه عــــشــقـت دار حــارِص
     الـهـي حـرمــت بـــوبـــكــــر صــــديـــــق   
                                 تــقــي وهـــم نــقـــي آن پــيــر تـحـقـيـــق
     خــــــداونـــــدا بـــه حــق شـــاه مــــرســل    
                                مـــــــحـــمــــد ســـــرور و ســــردار ز اول

     الــــهــي حـــرمـــت تــنــــزيـــل جـبــريــل    
                                كــــه دايــم هـســت در تـسـبـيـح وتـهـلـيــل
     الــهـــي هــــم بــــه حــــق ذات پــــاكــــت
                               بــه حــق عـــاشــــقــــان درد نـــــاكــــــــت
     بـــا كـــمــال وصــفــاتـــت اي خـــدا يـــــا
                                گـنــــاه و جـــرم عــــصــيــان را بــبــخــشـا
     چــو مـقـصــد هــا كـــه داريـم بـا وصــالـت
                                بــكــن حـــاصــل بــه درويــشــان حــالـــت
     رسـانــي جـــان مـــا را تـــو ، بـــه جـــانـــان
                                 بــه اســم اعــظـــمـت غــفــور ورحـــمـــان
     زجـام مــعـرفــت يـــك قـــطــره ام نـــوش
                                 كـــه تــــا ســــازم دوعـــالـم را فـرامــوش
     بـــه عــاشــــقــان زلــطــفــت يـــا الـــهـــي  
                                شـــراب از خُــــم وصـــلـــت چـــشــانــــي
     خداوندا تـوفـيــق خــدمــت عـــطـــا كـــن
                                 هـمـه شــايـقان آن را بـه عـشـقـت مـبـتلا كن

     به فــانــي كــن عــطــا تــوفــيــق خـــدمت
                                  كــنــد خــدمــت بــه اصـحـاب طـريــقـت
                                              ( فاني)
سلسله طريقه نقشبنديه خانقاه علأالدين :
1- بهأالدين بلا گردان          13- عبدالكريم جان
2- علأالدين عطار         14- شيخ مصري خان
3- شيخ يعقوب            15- شيخ حبيب الله جان
4- خواجه عبدالله           16- سيد محمد جان
5- خواجه محمد           17- شيخ محمد عثمان
6- خواجه امكنكي         18- شيخ جاذبي معروف به ملا بزرگ
7- شيخ احمد مجدد الدين     19- مير جهان فرزه
8- سيدآدم بنوري        20- مرشد صاحب جان
9- شيخ عبدالله             21- شيخ محمد اسلم جان
10- شيخ محمد شاه سموي   22- مرشد محمد جان
11- مولانا نعيم كامه وي        23- مرشد نيك محمد جان
12- شيخ مامون            24- مرشد گل آقا جان (فاني)
سلسله طريقه قادريه شريف خانقاه علأالدين عليا
     الـــهـــي حــرمـــت آن خـــآدم ديــــن  
                                        بــود مــخــدوم مــا آن رهــبــر ديـــــن
     طفيـل كـنيــتــش ابــو الــنــيــاز اســـت
                                        كـه شيــخ كــامــل ودانــاي راز اســـت

     الـــهـــي حـــرمـــت آن ابـــن احــمــد  
                                        كـــــه بـاشـد وارث شــرع مــحـــمـــد
     الـــهــي حــرمـــت آن شــمــس عـرفان
                                       مــحـمـد اسـلـم اسـت آن نـور چـشـمـان
     بـه حـق مـيـر صـاحـب غـوث يــــــزدان  
                                       طفـيـل جــا ذبـي مــجــذوب رحـــمـان
     الـهــي حــرمــت آن غــوث عــثـمــــان
                                       بـــه ســيــنــه آتـــش عـشـقـت فــروزان
     الــــهــي حــــرمــــت مـــيــا مــحـمـــد
                                     بــه حــق مــيــر مـعـيـــن الــديـن اســعـد
     بـه حـق مـيـا ابــيــت آن شــمـس تــابــان
                                     بــه حـــق مــيرزا مــظـــهر جــان جــانـان
     بــه حــق مــحـمــد مـسـعـود شـيـخ ابـرار
                                    بــه حــق مـحـمــوديـــن آن بـــد را نــوار
     بــه حــق سـيــدشـريــف الــديـن ديـنـدار
                                    بــه حــق شــيـخ جــلال الـديــن ســرشـار
     بـــه حــق شـیـخ شـهــاب الــدین پــرنــور
                                    طـفـیــل شـیـخ جــمــال الــدیـــن مـسرور

     بــه حــق شـــيــخ شــمــس الــديـن خاور
                                   طـــفـــيــل سـيــد قـــاســم آن مــظــفـــر
     بـــه حـــق سـيــد ابـــوبـــاســــط خـدا يا
                                    طــفـيل سيــد شــهــاب الــديــن عــلــيــا
     بـــه حـــق شــيــخ علأالدين عـــالي
                                   طــفــيــل شــيــخ بــدرالــديـــن نـــامـــي
     الـهـــي حـــرمــت عـــبــدالـــرزاق جــــان
                                  طــفــيـــل حــرمـــت مــحــبـــوب سبـحان
     بــه حــق بـــوســعــيــد بــوالــحــسن جــان
                                 تـــرحــم كــن بـــه مــشـتـآقان حـــيــــران
     به حق عـبــدالـرحـمـن رحــمـتــي بــخــش
                                 طـــفـــيــل عبــدالـــواحـد ، وحـدتي بخش
     الـــهـــي حــرمــت آن بــوبـــكـر نــشیــلـی
                                  طـفيـل شـــیــخ جـــنــيــد آن پـــيــر عـالــي
     بـــــه حــــق شــــيـــخ عـــبـــدالله ســــري   
                                  بـــه حـــق حـــرمـــت مــعــروف كــرخـي
    الـــهــي حـــرمـــت آن خـــــواجـــــه داود
                                 بـــه حــــق شـــيـــخ حــبـــيـــب الله بـاجود

     به حق شيـخ حـسن بـصری احسـان بـي حـد
                                   بــكــن بــر ســالــكــان ســلــك احـــمـد
     طــفـــيــل بــو الــحـــسن شــــاه ولايــــت
                                 فــقـــيــران را بــكن مــحــــولـــقـــايــــت
     طــفــيـــل صـــدر بــدر هـــر دو عـــالــــم
                                 شــــــيـــــخ حــــــشر بـــر زُريـــــاتِ آدم
     بــــه حــــق جــبـــبــریـــل وحـــی قرآن
                                  بـــه ذات اقــــدســت قـــيــوم ســبــحـــان
     طــفــيــل جــمــلـــه او صــاف كــمــالــت
                                 نـــگــهــدار رهــروان را از ضـــــــلالــــت
     زتــوفــيـــق بـــرگ ده مــا را در ايـــــن راه
                                  زقــــــــرب حــضــرتــت كــرديــم آگــاه
      وزآن پــــس بــا وصــالــت شــاگــــــردان   
                                 زغــــيــر مـــــــا ســــــوا آزاد گـــــــردان
     چنان وصل كـــه بــحــرانـــش نــبـــاشـــد
                                  فراق و فـــصـــل وپـــا يـــانــش نــبــاشـــد
     لــقــايــــت رانــــمــــا بـــر (فــانــــي) زار
                                 بــــه حــــق مــصــطــفـــي ســـردار ابـــرار
شماري از متصوفين را عقيده بر آن است كه دست وپاي انديشه خويش را در حلقه هاي زنجيري رسوم وعنعنات ، نورم هاي اجتماعي اوزان شعر نبايد محصورومحبوس ساخت .
صوفيان در زنده گي راه آزاد منشي را انتخاب نموده واز قيد وبندرسته اند، ايشان به هروسيلة كه هدف وانديشه خويش را خوبتر وبهتر انتقال داده بتوانند استفاده ميكنند. بنابر این شعر و كلام منظوم وسيله يي است براي انتقال هدف ايشان، نه پابند ساختن ايشان به عروض وقافيه، طوريكه در اشعار ومنظومه هاي فاني به ديده آمد وي فقط خواسته سخن هاي خود را در كلام منطوم بيان نمايد.
سلسله دو طريقه مربوط به خانقاه علأالدين عليا كه توسط محترم (فاني) به نظم در آورده شده، بدون كمي وكاستي در اينجا درج گرديده است ممكن خالي از عيوب وزن وقافيه نباشد البته هدف از ثبت اشعار مذكور سلسله طريقه خانقاه علأالدين ميباشد و بس.
غالب مرشدان اين خانقاه شاعر و ناظم بوده اند ديوانهاي قلمي برخی از ايشان موجود است و ديوانهاي عده يي از ايشان با گذشت زمان از بين رفته و برخي اشعار شان طور پراگنده از نزد مريدان قابل دريافت مي باشد. از جمله ديوانهاي موجود ميتوان از ديوان جا ذبي صاحب، مرشد نيك محمد و مرشد مولانا محمد جان و مرشد (فاني) نامبرد.
نمونه كلام از جناب مولانا محمد جان:
      اي عاشقـان اي عـاشقـان مـن شـاه خـوبـان ديـده ام
                      هـمروي  خـوب ونـازنين مـن شاه خـوبـان ديــده ام
      ... اورا بديدم سبز پوش زلفش رسيده تا به گـوش
                  گشتم چنان مـن در خروش من شاه خوبـان ديــده ام
     ... هـركـس ببيند مظهرش جان را كند خـاك درش
                   خـوبـان عـالـم چـاكرش مـن شـاه خـوبــان ديـده ام
نمونة كلام از جناب مولانا نيك محمد جان:
مــحـمـد نـام طـه يـت مـبـارك        دگر اِنــافـتـحنــايـت مــبارك
به خوبي و لطافت كشنه اي طاق     خـدا كرده سرا پايت مبـــارك
به هر جا كه گذر كردي نوايشاه     قدم ها وگذر گايـت مبـــارك
بكرده مال و جان ايـثـار صديـق     رفيق صاحـب غـارت مــبارك
دگر هم عـمـر وعثمـان وحـيـدر       تمامي جمـلـه يارانت مـبــارك
وجودت بدر اهل وبيت كواكب     تمامي آل واصحابـت مبـــارك
... شب اسـرا بـرايـت مـژده آمـد       محمد قرب در گـاهت مبـارك
نـشـستـي بـر بـراق بـرق پـــرواز     بـــراق تـيـز رفـتـارت مــبـارك
رسيـدي در مقـام قـاب وقوسين     از آن بــالا اوادنـايــت مـبـارك
به چشم سر بديدي ذات بيچون        سـلام رب سبــحـانـت مـبـارك
... به وصل دلربا واصل شدي تو     وصال قـرب مـولايـت مـبـارك
چه خوش تحفه براي اُمتــانـت       طـريـق راه عـرفـانــت مـبـارك
... بـه خـآدم شـد عـنـابـت از خـداونــد
اگـر خــوانــي زکــلــبـانــت مـبـارك
نمونه كلام مرشد نياز احمد فاني:
     خـوشـا بر عـاشـقـان كـوزعشـقـش ديـده تر دارنـد
                       زشـوق وصـل آن دلـدار به سـينه صـد شـــرردارنـد
     به ظاهر خوار وزار اما به بـاطـن ايـن صـفـا کـيـشـان
                      بـراي طـاعت یــزدان هــمـچـون كـوه كـمـر دارنـد
     اگـرچـه چـشـم ظـاهـر را بـپــوشـنـد از هـمـه عـالـم
                     به چـشم دل هـميشـه حـسن جــانـان در نـظـر دارنــد
     ... بـود جـسم مـحبـان گرچـه بـه روي زمـيـن سـاكـن
                   بـه قـرب ذات سـبحــان در آن عــالـم مـقـر دارنــد
     نـفـس را پـاس مــيـدارنـد نــظــر انـدر قـدوم دايـم
                  مـيــان انـجـــمـن خـلـوت بـــران شـاه ظـفـر دارنـد
     وطـن را دوسـت مــيـدارنـد زايـمـان قـوي سـالـم
                    بــه سـوي مـوطن اصلـي چـو شهـبـاز سـفـر دارنــد
     گـرفتنـد درس ايـن سلــک زشاه نقشـبـنـد بيشــك
                   به باطن نقش ميبندنـد كه نـخــل پــر ثـمــر دارنـــد
     ... گزيينيد اي مسلمانان طـريـق ومسلـك رنــدان را
                   كه قطع صد منازل هــا بــه يــك آه ســحـر دارنــد
     زالطـاف خداونـدي بـكـن جـوش طـرب (فاني)([7])
                     كــه از ذيـل چـنـين عشـاق تـراهـم در نظر دارنـد.
                                ( نياز احمد فاني)
چند بيت زير را مولانا صاحب فاني كه راجع به فضليت ذكر سروده شده است:
     كمـال ورفـعت ايـمـان ذكـر اسـت
                                                نوال ورافت رحـمـان ذكــر اســت
     ... به وصلش كرتمنايت فزون است
                                                ذكـر كن صـلـت يـزدان ذكـر اســـت
     زنـحنُ اقـربـش پـي بـرده بــاشـي
                                                 نـديـمت از يـقـيـن منان ذكر است
     مـبــاهـات خـدا بـر ذاكـريـن است
                                                 چنين شان وشرف شايان ذكر است
در بيان مباحثه عقل وعشق در يك مثنوي (فاني):
اي بـرادر گـوش مـعـنا را گـشــا    بـحث عـقل وعشق راگويم ضيأ
نيست در شهروجود هر دوا ميمر     عشق وعقل هر دو بشيرو هم نذير
بعد از بيت فوق ديالوگ عشق وعقل اينطور ادامه پيدا ميكند.

عقل گفت تقواست كارمن تمام عشق گفت دعوانه دارم والسلام
عقل گفتـا در شـريـعـت قـاضيم   عشق گفت اندر طريقت راضيم
بعد از استدلال زياد ميان عقل و عشق چنين استنباط صورت ميگيرد .
     چــون بـه عـقـل كل رسـدكـان داشـــتي
                                      عـــقـل وعـشـق را اسـت آنـدم آشـــتــي
     چــون بـه عـقـل كـل رسـد در انـتـــهـــا
                                      عـــقـل را خـود عـشـق گـردد مـقـــتــدا
     عــقل وعشق هر دورسند بريك هـــدف
                                        ايــن دو جـوهـر را خــدا داده شــــرف
     نــور عـقـل ونــارعـشـق هـر دو بــهــم
                                         ميـكـنـنـد سيـران وطــيــران دم بـــه دم
     نـار عـشـق ســوزد هـمـه بـنـدو حجاب   
                                          نـور عقل بگـشـايـد از عــرفـان نـقـاب
ديده ميشود كه شاعر هردو را لازم يكديگر دانسته كه به كمك اين دو (عقل ، عشق) ميتوان به مراد رسيد. قابل ذکر میدانم اینکه مرشد نیاز احمد فانی مشهور به گل آقا جان علأالدین به تاریخ 21 جدی 1386 خورشیدی چشم از جهان فانی بست و در خانقاه علأالدین كنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد.


- فرضه: هدف فرزه يكي از ولسوالي هاي  ولايت كابل است. [1]
- نيك محمد جان.[2]
- محمد عثمان.[3]
[4] - سيد آدم بنوري.
- خواجه محمد دوريي.[5]
[6]- در نزد بيشتر صوفيان شهر كابل باباي خودي به باباي سماسي مسمي گرديده است حالانكه باباي سماسي در بخار دفن ميباشد.
[7] - اشعار از ديوان قلمي جناب مولانا نياز احمد (فاني) نقل شده است، ص 47. 

No comments:

Post a Comment