خال : نقطۀ سیاه در روی بدن و یا لکۀ کوچک که در روی چیزی پیدا شود و در اصطلاح عرفا کنایه از نقطه وحدت حقیقی یا وحدت ذات مطلق است([1])

خال : نقطۀ سیاه در روی بدن و یا لکۀ کوچک که در روی چیزی پیدا شود و در اصطلاح عرفا کنایه از نقطه وحدت حقیقی یا وحدت ذات مطلق است([1]). مفهوم عرفانی خال در بیتی چنین بازتاب یافته است:

بر آن رخ نقطۀ خالش بسیط است     که اصل مرکز دور محیط است

زان حــال دل پــرخــون تباه است     که عکس نقطۀ خال سیاه است([2])

خال سیاه، خال مشكين و خال هندو عالم غیب را میگویند([3]) به بیت ذیل توجه شود:

این نقطۀ سیاه که آمد مدار نور      عکسی است در حدیقۀ بینش ز خال تو([4])

شماری گفته اند که خال ظلمت معصیت میان انوار طاعت است، چون اندک بود خال میگویند و هرگاه خوبرویی اندکی تندخو باشد آن را نیز خال میگویند که سبب زیبایی شمرده میشود. اما خال همان نقطه وحدت است که مبدا و منتهای کثرت میباشد که از ادراک مخفی است و خال به واسطه سیاهی مشابه به هویت غیب است.([5])

عرفای معاصر به همین تعبیر در سروده هایشان خال را چنین به کار برده اند:                                      

کوکــب آن حسن و انـــوار خـــدا        از جبـــین مهوشــان دارد جــــلا

زان عروســـان را نهد مشاطه خـــال      در جــــبین از بهر دیدار جــــمال

قشقه داران هم زند در جبهه خـــال       لیک غافل  جملگی  از سر حال

عاشقانه آن خــال را بینند به حـــال         زان سبــق دارند دایــم در خیـــال

گرچه من تمثال هـا گفتم ز خـــال        لیک اندر خــال دیدم سر حـــال...

قـال و حــال من یکی شـــد با خدا       کــه از آن خـــال نقط دارم ضیأ...

این نقط باشد یکی از علــــم غیب        آن نقط آمد الف بیشک و ریب...([6])

                 * * *

هرکه دید این نقطۀ خال جمال     ســجده بنمود از بـــرای اتصـــال([7])

                      * * *

گفتگوی لب شرین ترا بنده شوم        رســم دل بردن و آیین ترا بنده شـــوم

حلقۀ کاکل پرچین ترا بنده شـوم      خال و آن عارض نسرین ترا بنده شوم([8])

---

[1] - فرهنگ فارسی عمید، ص 540.

[2] - فرهنگ عرفانی هیله من، ص 119.

[3] - ایضاً.

[4] - فرهنگ نور بخش، جلد اول، ص 42.

[5] - همانجا.

[6] -جلوه های کامل عشق، ص 57.

[7] - همانجا، ص 15.

[8] - دیوان سیده مخفی بدخشی، ص 104.