مولوی محمد امین قربت: الحاج مولوي محمد امين متخلص به قربت اندخويي سخنور توانا فرزند صدرالعلما غياث الدين ثاقب در سال 1288 خورشيدي در تاشكند (تاشكينت،بخارا، ازبكستان) تولد شد و ازتبار اوزبیک بود.(1) قربت در چهارساله گي پدرش را از دست داد .تربيت و پرورش او را مامايش مير عنايت الله و مادر كلانش به عهده گرفتند.(2)

مولوی محمد امین قربت:

الحاج مولوي محمد امين متخلص به قربت اندخويي سخنور توانا فرزند صدرالعلما غياث الدين ثاقب در سال 1288 خورشيدي در تاشكند (تاشكينت،بخارا، ازبكستان) تولد شد و ازتبار اوزبیک بود.(1)

     قربت در چهارساله گي پدرش را از دست داد .تربيت و پرورش او را مامايش مير عنايت الله و مادر كلانش به عهده گرفتند.(2)

     مادر قربت دختر ميرشمس الدين از اولاده ميرسيد شرف الدين بود و قربت در همچو خانواده منور و روحاني كه اهل فضل و دانش بودند آموزشهاي نخست را فرا گرفت .در هفت ساله گي به يادگيري  و خوانش قرآنكريم پرداخت؛ پس از آن نزد كاكايش به آموزش مقدماتي علوم عربي مصروف شد؛بعد در مدرسهء عرب از حضور ملا برهان الدين اسود، فلسفه، بلاغت، نحو و شرح جامي را با حواشي آن آموخت.

     در 1310 خورشيدي از بخارا به افغانستان مهاجرت كرد و در ولسوالي اندخوي ولايت فارياب اقامت گزيد ، در مدرسه باباي ولي ولسوالي اندخوي طالب العلم شد و از نزد ملا نظام الدين ، كُتب شمسيه را فرا گرفت همين گونه تحصيلاتش را نزد ملا حبيب الله در مدرسه شهبازخان به پايه اكمال رسانيد. مدت هشت سال اصول فقه، تهذيب، حديث، عقايد، حكمت و تصوف را فراگرفت . سند فراغت را به دست آورد، دستار مولويت را به سربست و اجازهء تدريس يافت.

     در سال 1326 خورشيدي از اندخوي به كابل آمد و از محضر غلام نبي خان كاموي مستفيد گرديد، شرح اشارات ابن سينا، اصول عرفان و تصوف را آموزش ديد.(3)

     به قول سرمحقق عبدالله بختاني خدمتگار، در سال 1349 خورشيدي مولوي قربت از نزد غلام نبي خان كاموي نيزسند فراغت اخذ نموده است.همچنان در سند مورخ 27/12/1387 قمري كه به امضاي شيخ القرا مولانا حسن بن ابراهيم شاعر و مدرس حرم نبوي مزين گرديده ، اجازهء قرائت قرآنكريم به شيوه و سبك قرائت حفص از عاصم كوفي و خوانش احزاب دلايل الخيرات براي موصوف اعطا شده است.(4)

     در زيستنامه و شرح حال قربت در بارۀ اینکه نزد كسي و يا شيخي مريد بوده باشد چیزی مستفاد نمی شود. اما با تيوري عرفاني آشنايي داشت و با شماري از مجذوبان معاصرش به ويژه بابه خان محمد علاقمندي نشان ميداد و اشعارش آميخته با جلوه هاي عرفاني است.(5)

     مختصر اينكه مولوي قربت پس از پایان تحصيل در مدرسه اوزبیك ها واقع عاشقان و عارفان كابل به تدريس مشغول گرديد و درضمن خطيب مسجد درخت شنگ شهر كهنه كابل بود.

     غلام محمد شورش شاعر عرفان گرا مصاحب و همروزگار مولوي قربت در رابطه به واپسين روزهاي قربت چنين معلومات ارائه نموده است:

«استاد قربت در اواخر عمر منزلي را در تايمني كابل اعمار كرد و در آنجا زنده گي مينمود و مدتي ملا امام مسجد جامع ابراهيم خليل بود، بيشتر اوقات خويش را به مطالعه و گره گشايي اشعار بيدل صرف ميكرد.»(6)

     مولانا قربت در شعر ابتدا از صائب اصفهاني و بعد از ميرزا عبدالقادر بيدل پيروي ميكرد. وي از زمره رهروان و مشتاقان سبك هندي بود . قربت به اقتفا از بيدل غزلياتي سروده است ، موصوف به زبان دري و اوزبیكی شعر ميسرود . آثار و گنجينه هاي زير از وي به جا مانده است:

     1- فضيلت محمد(ص) بر ساير انبياء(ع)

     2- مقايسه مولانا جامي (رح) با شيخ رضي و نسبت شرح شان بركافيه .

     3- ترجيح ظهيرفاريابي بر انوري .

     4- ديوان اشعار قربت زيرنام (گلشن زيباي اشعار) كه به اهتمام محمد امين متين اندخويي، به قطع و صحافت زيبا در شهر نيويارك ايالات متحده امريكا به زيور چاپ آراسته گرديده و دربرگيرنده پنچ هزار بيت ميباشد.(7)

مولوي قربت به تاريخ 27/ميزان/1368 خورشيدي در منزلش واقع پروژه جديد تايمني كابل چشم از جهان بست .پیکرش  در 29/ميزان/1368 از كابل به اندخوي انتقال و در جوار تربت بابه شكرالله مشهور به باباي ولي در صحن مدرسه باباي ولي اندخويي به خاك سپرده شد.

     

     نمونۀ كلام قربت:

غزل

به دشت نامرادي رهبري از پيرميخواهم             مسي ازجسم دارم اين زمان اكسير ميخواهم

زبس برده زجامهرچمن پيكر شعورم را              جـــنوني دارم و بـو ازگل تصوير ميخواهم

به صد كلفت كماني ازقدخم كرده ام حاصل           فــنا مـشتاقــم و در پيــكرخود تــير ميخواهم

چو شب دارد مگر بخت سياهم خندۀ صبحي        چراغ از شـعلۀ آه نفـس تـاثــير ميخــواهــم

به سرانداختم در خواب خود يكبارزلفت را           جـهانـي طـالـع فــرخنده زآن تعبير ميخواهم

زبــند زلــف دل دارد تمـــناي بـنا گوشـت           به شـام بـي كـسي فـيض سـحرتخـمير ميـخواهم

پريشان حال هرجا با پريشان نسبتي دارد            به دل ازحــلقۀ زـلف سـيه تعمير ميــخواهــم

چو شوقم مانده ازپرواز هم ازبي پروبالي           قفس را جاي راحت برخــود ازتـقدير ميخواهم

شنا در بحر رحمت بي گنه نتوان نمودآنجا          به خود در دورهستي هر قدر تقصير ميخواهم

به توصيف لب و لعل و كلامت كرده ام انشاء        مگرازخامه ام هم شكرو هم شـــيرميــخواهم

نشد بي عشق در عالم زبس راه حقم حاصل          ززلف ياردرپــاي هــوسن زنجير ميخواهـم

                                    زبس وارسته ام از قيد ابناي زمان قربت

                                    زفیض آگهي برخويشتن تاثير ميخواهم

                                                                                            (ديوان،ص 216)

                                          رباعي

اي چيده گلي به خود زباغ عرفان          وي سرخوش بيچد از اياغ عرفان

تاريكي قـــبر پــيش رويــت نـايد           روشن كند آن خانه چراغ عرفان

                                                                                    (ديوان،ص 371)

غزل

بي بهار سرسبزاست ،گلشني كه من دارم       زآفت خزان دوراست ، گليني كه من دارم

سيراين چمن مشـكل، داغ لالــــه ام دردل        يك جهان بيرنگي است ،ديدني كه من دارم

فيض عالمي دارد، چاك دل زنورصبح       بي نياز ازخورشيد، روزني كه من دارم

درخيال زلف او،كام دل چــسان ســازم         راه درشب تار است، رفتني كه من دارم...

                             آه آتـشين مــن ،سوخـــت خـانه ام قــربـــت

                             شعله اش جهان سوز است گلخني كه من دارم

                                                                                     (ديوان ص 213)

مآخذ:

     1- محمد اسلم گداز، حامد فاريابي ، عبدالحميد شايق، ابراهيم تاشقين بهايي و محمد كاظم اميني ، رنگين كمان شعر، احوال و آثار سخنوران فارياب ، مطبعه ولايت فارياب: 1369 ش، ص 45

    2- محمد حنيف حنيف بلخي ، پرطاووس جلد دوم ،انتشارات رسالت،

كابل: 1381 ش،ص 647

     3- حسن انوشه، دانشنامه ادب فارسي ، جلد سوم،تهران:1378 ش، ص 2 .8.

 4- بختانی خدمتگار سرمحقق عبدالله ، یاداشت های نشر نشده ، در باره مولانا قربت .

     5- مونس محقق محمد متين ،بازتاب تصوف و عرفان  در نيم قرن اخير، پروژه علمي، اكادمي علوم، 1389 ش، ص 119.

     6- مصاحبه با غلام محمد شورش، انستيتوت زبان و ادب دري ، ملاقات ساعت30/10 روز يكشنبه 22/ جوزاي 1389 خورشيدي.

    7- قربت محمد امين ، ديوان قربت (گلشن زيباي اشعار) ، اهتمام محمد امين متين اندخويي، نيويارك: 1374 خورشيدي. ص ( ب،د) .

     8- ديوان قربت ، گلشن زيباي اشعار، ص (ص،ك).